Fragment uit ‘Schipperen naast God’ 1

Wat kan ik zeggen van een dorp als De Heul? Het was het kleigat van het Westland waar, afgezien van wat werkvolk, meer boeren dan tuinders woonden. Misschien week De Heul van de rest van de dorpen in het Westland af, omdat ongewoon veel schippers er hun thuishaven hadden. Het was in ieder geval niet meer dan een verzameling huizen rondom een brug en als zoiets een dorp wordt genoemd, dan was De Heul een dorp.
In de winter was het er een stille boel. Bevroren weilanden en bevroren modder op de wegen, waarin de hoefafdrukken van paarden soms tot maart bewaard bleven. Het enige dat men er hoorde was het hakken van hout en het enige dat men er zag bewegen was de rook uit de schoorstenen. In de zomer geurde het boerenland naar stront en weidebloemen, hoorde je stalgeluiden in de vroege morgen en waren de muggen voor je gezicht een constante ergernis. Ik kan me nog herinneren dat de Kerkstraat en de Lange Wateringkade maar voor een deel waren geplaveid en dat het slop met de arbeiderswoningen onder aan de brug, waar wij woonden, tijdens regenachtig weer net zo modderig was als het stuk weiland rond een voertrog.
De geschiedenis van De Heul is verbonden met de waterwegen, die lang geleden tijdens het inpolderen gegraven zijn. Ze voerden het water af toen polders werden uitgeveend en vormden tevens  de verbinding tussen een aantal kreken en riviertjes in het gebied. Zo vormden de Lange Watering en de Holle Watering de verbinding tussen de Zwet bij de Lier en de Wen bij Loosduinen. De Wen op zijn beurt gaf via de Loosduinse Vaart toegang tot het stadse ‘s-Gravenhage en de Zwet stond via de  ‘Monster Watering’ en de ‘Zijde’ in verbinding met de ‘Vlaardingsevaart’, die op zijn beurt weer toegang verschafte tot het Rotterdamse gebied en Delft. Halverwege de Holle Watering kon je linksaf de ‘Gantel’ op. Dit oorspronkelijke getijdenriviertje, dat in lang vervlogen tijden in de Maasmond uitkwam, is in die zin belangrijk dat het vanaf Monster de meeste Westlandse dorpen onderling verbond.
Haaks op de Holle en de Lange Watering liep een karrenspoor met de naam Broekweg, dat Wateringen met Naaldwijk verbond. De Heulbrug, die de Broekweg over de Lange Watering moest brengen, is de oorsprong van Kwintsheul. Maar zo noemen wij dat niet;  voor ons is Kwintsheul gewoon De Heul. Ik weet nog dat er net even buiten De Heul, op weg naar Naaldwijk, een slagboom was, die als tol fungeerde en die tegen een vergoeding werd geopend. Als voetganger kon je vrij doorlopen, maar zodra je bijvoorbeeld vee of een boerenwagen bij je had moest je betalen. De tarieven voor paarden, met of zonder kar en voor vee konden wel tot vijf cent per stuk konden oplopen. De slagboom werd bediend door gemeenteambtenaar Jaap Beekenkamp. Hij had daar volgens de gemeente, zoals ze dat tegenwoordig noemen, een deeltijdbaan aan, want aan het doorlaten van anderhalve paardenkop op een dag had hij natuurlijk geen volledige dagtaak. Wel moest hij de hele dag op zijn post blijven, maar dat vond men uiteraard niet gelijk aan werk. Daarom was hij ook dorpsomroeper, doodbidder en lampenaansteker. Dat laatste gold voor de twee olielampen in de onmiddellijke nabijheid van de brug, waarbij hij de kunst verstond om met een afgepaste maat olie de lamp te ontsteken, zodat de vlam midden in de nacht vanzelf weer doofde. Zeven dagen in de week hield Jaap de wacht bij de tol, zorgde hij bij weer en ontij voor de schaarse verlichting, was hij omroeper bij elke openbare spekverkoop die hij bekendmaakte met een gong en een harde stem en ging hij als doodbidder langs de huizen als er weer een dorpsgenoot was heengegaan.
En nog kon hij er niet van rondkomen.

’